ลักษณะของสารคดี

คำว่า สารคดี มาจากคำว่า สาระ + คดี สาระ แปลว่า ทั้งหมด ทั้งสิ้น คดี แปลว่า การดำเนินหรือเรื่อง ดังนั้น สารคดี จึงแปลว่า การดำเนินเรื่องทั้งหมดหรือการเสนอเรื่องราวโดยละเอียด
ลักษณะของสารคดี
รายการสารคดี เป็นรายการที่บรรยายหรือพรรณนาถึงเรื่องใดเรื่องหนึ่งอย่างละเอียดตั้งแต่ต้นจนจบ หรืออาจจะเป็นการแจกแจงปัญหาใดปัญหาหนึ่งอย่างลึกซึ้ง โดยมีความมุ่งหมายที่จะแจ้งข่าวสาร หลักฐาน ข้อมูลต่าง ๆ แก่ผู้ฟัง เป็นขั้นตอนตามลำดับ หรือเพื่อจูงใจให้ผฟังมีความเห็นคล้อยตาม และตระหนักในเรื่องดังกล่าว ทั้งนี้เรื่องที่นำมาเสนอนั้น จะต้องเป็นเรื่องจริงหรือตั้งอยู่บนฐานของความจริง ไม่ใช่เรื่องที่แต่งขึ้นเอง ส่วนการนำเสนอนั้นก็จะใช้รูปแบบของรายการวิทยุหลาย ๆ รูปแบบ ผสมผสานกันให้พอเหมาะพอควรเพื่อไม่ให้เกิดความเบื่อหน่าย แต่ให้ทั้งความบันเทิงและความรู้ที่ไม่หนักสมอง
จากคำจำกัดความดังกล่าวนั้น จึงพอสรุปได้ว่ารายการสารคดี จะมีลักษณะที่สำคัญ คือ
1. ต้องเป็นเรื่องเดียวตลอดรายการ เช่น ถ้าจะผลิตสารคดีเรื่องน้ำ เนื้อหาทั้งหมดก็จะต้องเกี่ยวกับน้ำ โดยอาจจะเริ่มด้วยกำเนิดของน้ำ สภาพของน้ำดีน้ำเสีย ประโยชน์ของน้ำเป็นต้น สวนที่จะเน้นเนื้อหาส่วนใด ก็ขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ของการผลิต
2. เป็นข้อเท็จจริงทั้งหมด การเสนอสารคดีจะต้องค้นคว้าจากแหล่งข้อมูลต่าง ๆ เพื่อนำมาใช้ประกอบรายการ ให้มีเนื้อหาครอบคลุมทุกแง่ทุกมุม โดยเนื้อหาสาระเหล่านั้นจะต้องเป็นจริงทั้งหมดและสามารถอ้างอิงได้
3. เป็นการเล่าโดยละเอียดด้วยเทคนิคการนำเสนอในรูปแบบต่าง ๆ กันใน 1 รายการ ดังนั้นในรายการหนึ่งก็อาจจะใช้รูปแบบของการบรรยาย การสัมภาษณ์ ละครสั้น สนทนา หรือแม้แต่เพลงและดนตรี มาผสมกันโดยเรียงลำดับเนื้อหาให้เหมาะกับรูปแบบต่าง ๆ นั้น โดยไม่ขัดหู เพื่อจูงใจผู้ฟังให้สนใจติดตามฟังตั้งแต่ต้นจนจบ อย่างไรก็ตาม ก็มีข้อเสนอแนะว่าสำหรับรายการสารคดีนั้น ควรจะใช้เสียงจริงหรือเสียงที่ทำให้เกิดจินตภาพให้มากกว่าการบรรยาย จึงจะทำให้ผู้ฟังเกิดอารมณ์คล้อยตามได้มาก